31.10.2024 | 31.10.2024
Kısırlık ya da tıbbi terimiyle infertilite, bir çiftin düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen belirli bir süre boyunca çocuk sahibi olamaması durumudur. Söz konusu süre yaşa göre değişir. Hem kadın hem de erkek kaynaklı olabilen bu sorun, günümüzde rahatlıkla teşhis edilebilir. Güncel tedavi yöntemleri de genellikle başarılı sonuçlar verir. Bu içeriğimizde kısırlık belirtileri, nedenleri, teşhis ve tedavi yöntemleri hakkında bilgileri bir araya getirdik.
İçerikler (Gizle-)
Kısırlık (İnfertilite) Nedir?
Kadınlarda Kısırlık Nedenleri
Ovulasyon Bozuklukları
Rahim Sorunları
Fallop Tüpü Hasarı veya Tıkanıklığı
Endometriozis
Primer Over Yetmezliği
Pelvik Yapışıklıklar
Kanser ve Kanser Tedavisi
Erkeklerde Kısırlık Nedenleri
Sperm Sorunları
Genetik Rahatsızlıklar
Hormonal Dengesizlikler
Cinsel İşlev Bozuklukları
Geçmiş Operasyonlar
Çölyak Hastalığı
Kısırlık Belirtileri Nelerdir?
Kısırlık Teşhisi İçin Ne Zaman Doktora Başvurmak Gerekir?
Kısırlık Nasıl Teşhis Edilir?
Kadınlarda Kısırlık Testleri
Erkeklerde Kısırlık Testleri
Kısırlığın Tedavisi Var mı?
İlaç Tedavisi
Cerrahi Operasyon
Kısırlıkta Yardımcı Üreme Teknikleri Nelerdir?
Tüp Bebek (IVF)
Aşılama
Hamile kalma süreci; beynin yumurtalık fonksiyonlarını kontrol eden üreme hormonlarını üretmesi, yumurtalığın bir yumurta olgunlaştırması ve salması (ovulasyon), yumurtalık tüpünün yumurtayı alması, spermin vajinadan yukarıya rahimden fallop tüpüne kadar gitmesi, spermin yumurtayı dölleyerek embriyo oluşturması ve embriyonun fallop tüpünden rahme geçerek yerleşmesi gibi adımları içerir. Bu süreçte herhangi bir adım olması gerektiği gibi gerçekleşmezse hamilelik oluşamaz. Kısırlık tanısı için ise belirli bir süre şartı aranır. Peki, kısırlık nedir?
35 yaş altı bir çiftin bir yıl, 35 yaş üstü bir çiftin ise altı ay boyunca korunmadan, düzenli cinsel ilişkiye girmesine rağmen hamilelik oluşmaması durumu, kısırlık yani infertilite olarak tanımlanır. Kısırlık çeşitleri, primer ve sekonder kısırlık olarak ikiye ayrılabilir. Hamilelik daha önce hiç oluşmamışsa primer (birincil) kısırlık, canlı doğum olsun ya da olmasın geçmişte en az bir kere hamilelik oluşmuşsa sekonder (ikincil) kısırlık söz konusudur. Hamile kalabilen ancak hamileliği sürdüremeyen kadınlar da kısırlık tanısı alabilir.
Kısırlık sadece kadınlara özgü bir sorun değildir. Kısırlık vakalarının yaklaşık üçte biri kadın kısırlığından kaynaklanır, erkeklerin sorunları ise kısırlık vakalarının diğer üçte birini oluşturur. Geri kalan üçte bir ise erkek ve kadın üreme sistemlerindeki sorunların kombinasyonundan kaynaklanabilir. Kısırlık teşhisi için yapılan testler ve taramalar bir kişinin veya çiftin neden çocuk sahibi olmadığını belirleyemediyse bu durum açıklanamayan kısırlık olarak adlandırılır.1 2 3
Kadın kısırlığının nedenleri arasında ovulasyon sorunları, rahim sorunları, fallop tüpü sorunları, yumurta sayısı ve kalitesi ile ilgili sorunlar bulunur. Kadınlarda kısırlık vakalarının çoğu, yumurtaların üretilmesi ve salınmasıyla ilgili sorunlardan kaynaklanır. Kadın kısırlığının yaygın nedenlerine yakından bakalım:
Ovulasyon bozuklukları, yumurtaların yumurtalıklardan salınmasını olumsuz etkiler. Polikistik over sendromu gibi rahatsızlıklardan kaynaklanan hormonal dengesizlikler, yüksek prolaktin seviyeleri, hipertiroidi ve hipotiroidi, stres, aşırı egzersiz, yeme bozuklukları ve hipofiz tümörleri yumurtalık işlevlerinin bozulmasına neden olabilir.
Rahimdeki polipler, rahim şeklindeki bozukluklar veya rahim ağzı problemleri kısırlığa neden olabilir. Miyomlar da fallop tüplerini tıkayarak veya döllenmiş yumurtanın rahme tutunmasını engelleyerek kısırlığa neden olabilir.
Fallop tüpü hasarı ve tıkanıklığı, genellikle fallop tüplerinin bakteriyel enfeksiyonu anlamına gelen salpenjit nedeniyle oluşur.
Endometriozis, rahim iç tabakasına benzer dokunun rahim dışında büyümesi durumudur. Çok sık rastlanan endometriozis; yumurtalıkların, rahmin ve fallop tüplerinin normal işleyişini etkileyebilir.
Yumurtalıkların normal çalışmayı bırakması ve adet döngüsünün 40 yaşından önce sona ermesi, primer over yetmezliği olarak adlandırılır. Primer over yetmezliğinin kesin nedeni bilinmese de bağışıklık sistemi hastalıkları, Turner sendromu, radyoterapi ya da kemoterapi ile bağlantılı olarak gelişebilir.
Pelvik enfeksiyon, apandisit, endometriozis gibi rahatsızlıklardan ve karın veya pelvik bölge ameliyatlarından sonra oluşan yara dokusu, organların birbirine yapışmasına neden olabilir. Bu da kısırlığa yol açabilir.
Üreme organlarını etkileyen bazı kanser türleri, erken menopoza neden olabilir ya da doğurganlığı azaltabilir. Hormon terapileri, radyoterapi ve kemoterapi gibi kanser tedavileri de kısırlığa neden olabilir.3 4
Erkek kısırlık nedenleri arasında sperm üretimi, taşınması, sayısı ve işlevselliği ile ilgili problemler, ilk sıralarda yer alır. Bunun dışında da erkek üreme sistemi ile ilgili pek çok farklı sorun kısırlığa neden olabilir. İşte, erkeklerde kısırlığa yol açabilen nedenler:
Erkeklerde sperm üretimini, taşınmasını, sayısını ve işlevselliğini olumsuz etkileyebilen pek çok durum vardır. Obezite, varikosel, enfeksiyonlar (epididimit, orşit, gonore, HIV), ejakülasyon sorunları, sperme saldıran antikorlar ve sperm taşıyan tüplerin kusurları bu sorunlar arasında sayılabilir.
“Kısırlık genetik mi?” sorusu çocuk sahibi olmaya çalışan pek çok kişinin yanıtını merak ettiği bir sorudur. Kısırlık, tam anlamıyla genetik olmasa da klinefelter sendromu gibi kromozom kusurları ve kistik fibrozis ile Kallmann sendromu gibi kalıtsal bozukluklar, erkek üreme organlarının anormal gelişimine ve kısırlığa neden olabilir.
Testisler, hipotalamus, hipofiz, tiroit ve adrenal bezler gibi hormonal sistemlerdeki anormallikler, erkeklerde hormonal dengesizliklere neden olarak kısırlığa yol açabilir.
Sertleşme bozukluğu, erken boşalma, ağrılı cinsel ilişki, hipospadias gibi anatomik anormallikler veya cinsel ilişkiyi engelleyen psikolojik sorunlar dolaylı yoldan kısırlık nedeni olabilir.
Vazektomi, skrotal veya testis ameliyatları, prostat ameliyatları ve testis ve rektal kanserler için yapılan büyük karın ameliyatları gibi bazı ameliyatlar menide sperm bulunmasını engelleyebilir.
Otoimmün bir rahatsızlık olan ve kısaca gluten duyarlılığından kaynaklanan sindirim sistemi bozukluğu olarak tanımlanabilen çölyak hastalığı, erkeklerde kısırlık nedenleri arasında yer alır.5 6
Kısırlığın ana belirtisi, yaşa göre değişmekle birlikte altı ay veya bir yıl boyunca düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen hamilelik oluşmamasıdır. Kısırlık belirtileri erkek ve kadınlarda farklılık gösterir. Kadınlarda kısırlık belirtileri, menopoz belirtileri ile benzerdir. Düzensiz adet döngüleri veya hiç adet görmeme, şiddetli ve sancılı adet görme, pelvik ağrılar, aşırı tüylenme gibi hormonal dengesizliği işaret eden durumla kısırlık belirtileri arasında yer alır. Erkeklerde kısırlık belirtileri; boşalma ve cinsel işlev sorunları, hormonal dengesizliğe bağlı memelerin aşırı büyümesi, testislerin küçük ve sert görünümü, testislerde yumru, şişlik ya da ağrı şeklinde sıralanabilir.3 4
Bebek sahibi olmak isteyen çiftler, hangi durumda kısırlık şüphesiyle doktora başvurmaları gerektiğini merak eder. Kadınlar 35 yaşından daha büyükse ve altı ay veya daha uzun süredir hamile kalmaya çalışıyorsa, 40 yaşından büyükse, hiç adet görmüyorsa, düzensiz ya da çok ağrılı adetler görüyorsa bir sağlık uzmanına danışmalıdır. Ayrıca endometriozis veya pelvik inflamatuar hastalık hikayesi birden fazla düşük, kemoterapi veya radyoterapi gibi kanser tedavisi geçmişi varsa doktora başvurmak gerekir. Erkekler ise cinsel işlev bozuklukları, fıtık ameliyatı veya kanser tedavisi geçmişi gibi durumlarda doktora başvurmalıdır. Yetişkin boyutundan küçük testisler, testis üzerinde şişmiş damarlar, geçmişte bir partnerle kısırlık hikayesi ve ailede bilinen kısırlık sorunları olası durumunda da doktora başvurmak önem taşır. 4
Kısırlık şüphesiyle doktora başvuran çiftleri değerlendirmek için pek çok test yapmak gerekebilir. İşte, kadınların ve erkeklerin kısırlık teşhisinde kullanılan temel testler:
Kadınlarda doğurganlık, 30 yaşından sonra azalmaya başlar. 35 yaşın altındaki kadınlar bir yıl boyunca hamile kalmaya çalıştıktan sonra, 35 yaş ve üzeri kadınlar ise altı ay denedikten sonra doktora gitmelidir. Kadın doğum uzmanı, değerlendirmeye tıbbi geçmiş bilgilerini alarak başlar. Sağlık durumu, cinsel geçmiş ve kısırlığa katkıda bulunabilecek hastalık veya durumlar hakkında sorular sorar. Ayrıca pelvik ultrasonla fibroidler, endometriozis gibi durumlar için yumurtalıkları ve rahmi inceler. Kadınlar için diğer yaygın testler şunları içerir:
Sertleşme, geç ya da erken boşalma gibi boşalma sorunları, düşük cinsel istek, genital bölgede ağrı veya şişlik yaşayan, daha önce bu bölgeye dair bir operasyon geçiren erkekler, kısırlık açısından risk taşır. Kısırlık şüphesi taşıyan erkeklerin üroloji uzmanına başvurması gerekir. Doktor, tıbbi geçmişinizi öğrendikten sonra genital bölgede yapısal anormallikler veya kitleler olup olmadığını kontrol etmek için fiziksel bir muayene yapar. Kesin teşhis için aşağıdaki testlerden gerekli gördüklerini isteyebilir:
Kısırlık tedavisi; kişinin yaşına, kısırlığın sebebine, ne kadar sürdüğüne, genel sağlık durumuna ve kişisel tercihlere bağlı olarak değişir. Tedavi, birden fazla yöntemin kombinasyonunu içerebilir. Bazen sadece bir partnerin tedaviye ihtiyacı olabilir, bazen ise tedavi her iki partneri de kapsar. Gelişmiş tıbbi yöntemler sayesinde kısırlık yaşayan bireylerin tedavi şansı oldukça yüksektir.
Doktor, tedaviden önce gebe kalma şansını artırmak için çifte bazı önerilerde bulunabilir. Bu önerilerin başında bazal vücut sıcaklığını takip ederek, doğurganlık takip uygulaması kullanarak ve servikal mukus dokusunu gözlemleyerek ovulasyonu takip etmek gelir. Her iki partner için kilo vermek de hamilelik şansını artırır. Ayrıca alkol ve tütün ürünleri kullanımını bırakmak da önem taşır. Bu öneriler dışında kalan tedavi yöntemleri şunlardır:
İlaçlar kadınlarda yumurtalıkları daha fazla yumurta üretmesi için uyararak doğurganlığı artırır. Erkeklerde ise testosteron veya diğer hormon seviyelerini artırabilir. Ayrıca erektil disfonksiyon tedavisi için de ilaç kullanımı gerekebilir.
Cerrahi müdahale kadınlarda tıkalı fallop tüplerini ve pelvik bölgedeki yapışıklıkları açabilir. Rahimdeki polipleri, myomları almak için de cerrahi müdahale gerekebilir. Erkekler ise sperm taşıyan tüplerdeki tıkanıklıkları açmak veya yapısal problemleri düzeltmek için cerrahiye ihtiyaç duyabilir. Sperm sağlığını iyileştiren varikosel cerrahisi, hamilelik şansını artırabilir.
Bazı çiftler, hamilelik için daha fazla tıbbi yardıma ihtiyaç duyar. Tedavinin yeterli olmadığı durumlarda hamilelik şansını artırmak için yardımcı üreme tekniklerine başvurmak gerekir. Yardımcı üreme tekniklerinin uygulama aşamasına gelmeden önce çiftlere kapsamlı testler yapılır ve uygulamanın başarıya ulaşması için çeşitli aşamalardan oluşan bir süreç takip edilir. Yardımcı üreme teknikleri şunlardır:
Tüp bebek tekniğinde kadının yumurtaları toplanır ve ardından laboratuvar ortamında yumurta ile sperm bir araya getirilir. Sperm, yumurtaları döller ve böylece embriyo oluşur. Oluşan embriyolardan biri rahme yerleştirilir. Erkekte sperm sayısına, kalitesine ilişkin sorunlar varsa döllenmeyi sağlamak için erkek üreme yolundan cerrahi yöntemle sperm alınabilir. Embriyonun rahim duvarına yerleşmesini kolaylaştırmak için dış tabaka, yardımcı çatlatma denilen yöntemle açılabilir.
İntrauterin inseminasyon (IUI), halk arasında bilinen adıyla aşılama, spermin ince ve uzun bir tüp yardımıyla doğrudan rahme yerleştirilmesidir. Bu yöntemle yapay döllenmenin gerçekleşmesi amaçlanır. Aşılamayla hamilelik oluşması için kadının ovulasyon döneminde olması gerekir. 1 2 3
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
Kaynakça
Önerilen Bloglar
Tampon Nedir Ne İşe Yarar Nasıl Kullanılır
Kadınlarda doğurganlığın bir simgesi olarak kabul edilen adet döngüsü, doğal bir süreçtir ve döllenme gerçekleşmediğinde rahim astarı regl kanaması ile vücuttan dışarı atılmasıdır.
Devamını OkuVajina Kaşıntısına Ne Iyi Gelir?
Kadınlar zaman zaman vajinal kaşıntı yaşayabilir.
Devamını OkuVajina Çeşitleri Nelerdir
Kadın üreme sisteminin en karmaşık bölümlerinden olan vajina, hem görüntüsü hem de özellikleri açısından farklı çeşitlere sahiptir.
Devamını Oku